ساخت یک آهنگ شامل چه مراحلی است؟
شاید برای بعضی ها چنین عناوینی گیج کننده باشد : ” آهنگساز کیست؟ تنظیم کننده به چه کسی می‌گویند؟ ضبط صدا توسط چه کسی انجام می‌شود؟ در فرآیند میکس و مسترینگ دقیقا چه اتفاقی می‌افتد؟ ” اگر شما هم جزو کسانی هستید که می‌خواهید تعریف کامل این اصطلاحات را بدانید پس به شما توصیه می‌کنیم این مقاله را تا به انتها مطالعه کنید. در طی این مقاله نمونه های صوتی مربوط به هر قسمت را نیز خواهیم شنید!
نکته : از آنجایی که یک اثر هنری همیشه با الگو و نظم ریاضی مشخصی پیش نمی‌رود، ممکن است مراحل ذکر شده در واقعیت با کمی اختلاف اتفاق بیفتد، پس به دنبال تطبیق مو به موی این مراحل نباشید! بگذارید شروع کنیم …
آهنگسازی Compose
معمولا اولین مرحله از فرآیند تولید یک اثر موسیقیایی “آهنگسازی” می‌باشد. در این مرحله آهنگساز یا با الهام ذهنی و یا با بهره گیری از دانش تئوری خود و یا با کمک هر دو آغاز به خلق یک اثر می‌کند. آهنگسازان معمولا با یک ساز که در آن تبحّر بیشتری دارند این کار را انجام می‌دهند. یک آهنگساز راک ممکن است با گیتار شروع کند، یک آهنگساز پاپ با پیانو و یا هر ساز دیگری. اگر کار دارای ترانه یا شعر باشد، آهنگساز می‌تواند روی یک شعر یا ترانه موجود آهنگ بسازد، یا روی آهنگ ساخته شده ترانه بنویسد و یا همگام با ساخت آهنگ ترانه را بنویسد (یا حتی سفارش ترانه بدهد). اینکه کدام یک از این احتمالات منجر به ساخت آهنگ بشود با توجه به هر آهنگ و نحوه ی کار هر آهنگساز می‌تواند متفاوت باشد.
در این مرحله معمولا ایده ها خلاصه شده و ساده هستند و کمتر پیش می‌آید که آهنگساز جزئیات نهایی کار را مد نظر قرار دهد. ایده ی اولیه می‌تواند یک ملودی ساده باشد، یا چند آکورد جذاب پشت سر هم، یا یک ریتم جذاب که ناگهان به ذهنتان رسیده و یا حتی یک افکت صوتی! بعد از ساخت لایه ی اول به مرور لایه های بعدی کار شکل خواهند گرفت که نقطه اتصالیست به مرحله بعد یعنی “تنظیم”. یادتان باشد کیفیت ضبط در این مرحله اصلا مهم نیست و می‌توانید حتی با موبایلتان وسط یک جمع شلوغ ایده ای که به ناگاه به ذهنتان رسیده را ضبط کنید!
پیش از ورود به مرحله تنظیم بگذارید یک نمونه ی صوتی از مرحله ی آهنگسازی بشنویم تا در مراحل بعد کامل تر شدنش را بهتر درک کنیم.در این اثر که سبک آن “کانتری راک” می‌باشد خواننده ترانه را در اختیار دارد و تنها با نواختن گیتار و خواندن روی آن بدون اینکه به جزئیات بپردازد فضای آهنگ، توالی آکوردها و همچنین ملودی وکال را برای خودش مشخص می‌کند. کار آهنگساز تقریبا در این مرحله به پایان می‌رسد.
تنظیم Arrangement (اَرِنجمِنت یا آرانژمان)
در این مرحله تنظیم کننده (که می‌تواند همان آهنگساز باشد) سازبندی کار و شکل نهایی کار را مشخص می‌کند. قدرت عملیاتی تنظیم کننده از انتخاب تمام صداهای نهایی شامل سازها و افکت ها تا تکمیل هارمونی اثر و حتی دخل و تصرف جزئی در کار آهنگساز را در برمی‌گیرد. تنظیم کننده باید شناخت بالایی از سبک موسیقی مورد نظر داشته باشد و بتواند با هوش بالا همانند یک معمار لایه های ریتمیک ، ملودیک و هارمونیک متناسب را خلق و به اثر اضافه کند و به آهنگ شکل و فرم ببخشد. تنظیم کننده همانند یک کارگردان می‌تواند بر حسب صلاح دید خودش برای قسمت هایی مشخص از آهنگ نوازنده استخدام کند و به آنها نحوه ی دقیق اجرای لاین مورد نظر را توضیح بدهد. نکته ی جالبی که در مورد گروه های موسیقی (Music Bands) وجود دارد (اگر یک تنظیم کننده یا آهنگساز ثابت نداشته باشند) این است که فرآیند تنظیم (و یا در بعضی موارد آهنگسازی) با همکاری مشترک اعضای گروه اتفاق می‌افتد و در واقع هر کسی به نوعی با ساز خودش در تنظیم آهنگ دخالت می‌کند و حتی می‌تواند در مورد دیگر اعضا نظر فنی بدهد و یا لاین آنها را در هماهنگی با نوازندگی خودش تغییر دهد.
به طور کلی یک تنظیم بد می‌تواند یک آهنگ بسیار جذّاب را از زیبایی بی اندازد و در مقابل یک تنظیم حرفه ای می‌تواند یک کار معمولی و ساده را از فرش به عرش برساند! بیایید دوباره همان آهنگ را گوش کنیم ولی اینبار بعد از تنظیم !
ضبط صدا Record
بعد از آنکه تنظیم کننده تمام لاین های آهنگ را مشخص و نهایی کرد، بعضی از آنها را با سازهای مجازی نرم افزاری ضبط می‌کند و بعضی از لاین ها را برای ضبط زنده به “استودیو” می‌برد، مثل : وُکال، سولوی گیتار و … (اینکه چه لاینی با نرم افزار و چه لاینی به صورت زنده ضبط شود به تشخیص تنظیم کننده است)
به کسی که مسئولیت اداره و کار با تجهیزات استودیو را بر عهده دارد “تکنسین استودیو” یا “اُپراتور استودیو” می‌گویند (که در کشور ما معمولا همان صاحب استودیو می‌باشد). تکنسین استودیو به تناسب هزینه ای که دریافت می‌کند باید تجهیزات مناسب، با کیفیت و به روزی داشته باشد و انواع میکروفون ها، تکنیک های صدا برداری و ترفند های ضبط را به خوبی بشناسد (که متاسفانه همیشه اینطور نیست!) یک تکنسین استودیو اگر دانش درستی از کارش داشته باشد می‌تواند با پیشنهادات خوب، صدا برداری اثر را ارتقاء دهد و در زیباتر شنیده شدن صداها کمک کند.
میکس و مسترینگ Mixing & Mastering
آیا آهنگی که در مرحله‌ی تنظیم شنیدید ناواضح و ناخوشایند نبود؟! بله، دلیلش کاملاً مشخص است، چون آهنگ هنوز وارد مرحله‌ی میکس و مسترینگ نشده است. بعد از اینکه تنظیم کننده ضبط های نهایی آهنگ را انجام داد، در این مرحله تکنسین صدا که تخصص وی میکس و مسترینگ است، صداها را نه از لحاظ موسیقیایی بلکه از لحاظ فیزیک صوت آنالیز می‌کند و با استفاده از دانش خود پردازش هایی را روی صدا انجام می‌دهد تا صدایی خوشایند، تفکیک شده و قوی حاصل شود.
ابتدا تمامی صداها نسبت به یکدیگر اصلاح، تمییز و یکپارچه می‌شوند (میکس) و سپس این صداهای یکپارچه شده تقویت و نهایی می‌شوند (مسترینگ). در خیلی از کشورهای پیشرفته، میکس و مسترینگ به صورت جداگانه توسط متخصصینی که کارشان تنها میکس و یا تنها مسترینگ است انجام می‌شود که البته هزینه ی بالایی به همراه دارد ولی در کشور ما یعنی ایران معمولا هر دو فرآیند میکس و مسترینگ توسط یک نفر انجام می‌شود. بیایید با هم به همان آهنگ بعد از میکس و مسترینگ گوش دهیم.
نکته ای که باید به یاد داشته باشید این است که لزوماً همیشه تجهیزات گران و عجیب و غریب کیفیت بالایی به همراه ندارند، در عوض با داشتن دانش بالای چگونگی کار با تجهیزات و تجربه ی زیاد می‌توانید حتی با تجهیزات متوسط و میان رده، خروجی صدای بسیار با کیفیت و استانداردی داشته باشید! این را تمام حرفه ای های جهان آهنگسازی می‌گویند.
امیدواریم این مقاله ی خانه آهنگسازی برای شما مفید و مناسب بوده باشد و انگیزه ی کافی برای ادامه ی کار در شما ایجاد کرده باشد. حتما منتظر مقاله های بعدی ما باشید.
در صورتی که قصد دارید به صورت تخصصی‌تر شاخه های تهیه و تولید موسیقی را درک کنید حتما پادکست شماره 3 را مشاهده کنید.